Czym jest tokenizacja sztuki i jak działa?

Rosnąca popularność tokenizacji aktywów

Instytucje kultury i marki coraz częściej dostrzegają potencjał tokenizacji jako narzędzia do budowania długoterminowej wartości - zarówno symbolicznej, jak i ekonomicznej. Obecnie fizyczne aktywa (RWAs) stanowią drugi najszybciej rozwijający się sektor w przestrzeni blockchain, zaraz po stablecoinach. Wolumen tokenizowanych aktywów wzrósł z 5 mld USD w 2022 r. do ponad 24 mld USD do czerwca 2025 r. - to wzrost o 380%.

To, co kiedyś wymagało miesięcy koordynacji, dziś może zostać zrealizowane w kilka minut. Archiwa fizyczne zyskują trwałe cyfrowe kopie zapasowe, a zaufanie buduje się nie za pomocą papierowej dokumentacji, lecz poprzez przejrzysty i odporny na manipulacje kod.

Jak jednak ta transformacja przebiega w świecie sztuki?

Jak działa tokenizacja sztuki?

Tokenizacja sztuki - proces reprezentowania dzieł sztuki jako cyfrowych tokenów na blockchainie - radykalnie zmienia sposób, w jaki dostęp do kultury jest zapewniany, jak jest ona przechowywana i dystrybuowana.

Na ten proces wpływa kilka kluczowych czynników:

Model biznesowy i cel tokenizacji - czy tokeny mają reprezentować pełne prawo własności, ułamkowe udziały, czy jedynie prawa kolekcjonerskie? Czy mają to być NFT (unikalne tokeny cyfrowe), czy może tokeny udziałowe powiązane z wartością dzieła?

Technologia i wybór sieci blockchain - dobór odpowiedniej sieci i standardu tokenów wpływa na sposób emisji, obrotu i zabezpieczeń. Od tego zależy, jak efektywnie można zarządzać tokenami oraz jak łatwo można je przenosić między użytkownikami.

Wymogi prawne i regulacyjne (compliance) - konieczne jest przestrzeganie prawa autorskiego i przepisów finansowych, w tym wymogów dotyczących KYC (Know Your Customer) i AML (Anti-Money Laundering). Istotne są także kwestie związane z przenoszeniem praw własności oraz licencjonowaniem.

Przykład zastosowania: Ułamkowa tokenizacja

Jedną z najbardziej przełomowych innowacji w świecie tokenizacji sztuki jest możliwość dzielenia dzieł na ułamkowe części własności. Tradycyjnie posiadanie wybitnych dzieł artystycznych zarezerwowane było dla zamożnych kolekcjonerów, instytucji kultury czy domów aukcyjnych. Wysokie ceny czyniły rynek sztuki wysoce ekskluzywnym - jeśli obraz kosztuje 10 milionów dolarów, tylko nieliczni na świecie mogą sobie pozwolić na jego zakup.

A co by było, gdyby taki obraz można było podzielić na 10 milionów cyfrowych udziałów, z których każdy byłby wart zaledwie 1 dolara? Nagle posiadanie fragmentu dzieła Picassa czy Banksy’ego staje się osiągalne nawet dla przeciętnego entuzjasty sztuki. To nie jest teoretyczny pomysł; to już się dzieje poprzez ułamkowe NFT (FNFT).

Ułamkowy NFT to w istocie standardowy token NFT, który za pomocą inteligentnego kontraktu został podzielony na wiele wymienialnych tokenów. Każdy z nich reprezentuje cząstkowy udział w oryginalnym aktywie. Mechanizm ten przypomina sposób, w jaki akcje spółki publicznej odzwierciedlają ułamkową własność firmy. W kontekście sztuki, FNFT umożliwiają współwłasność jednego dzieła przez wiele osób.

Dla zobrazowania: wyobraźmy sobie cyfrowe dzieło warte 1 000 000 USD, które zostaje podzielone na 100 000 tokenów po 10 USD każdy. Jako pasjonat sztuki możesz zainwestować 100 USD i uzyskać 0,01% udziału w tym obrazie. Zyskujesz tym samym zarówno ekspozycję ekonomiczną, jak i symboliczne prawo do współwłasności zasobu, który wcześniej był poza Twoim zasięgiem.

Przykład zastosowania: ARCHIV3 - Ochrona polskiego dziedzictwa kulturowego za pomocą technologii

Nie każda forma tokenizacji sztuki musi dotyczyć inwestycji czy współwłasności. W rzeczywistości, jedną z najbardziej wartościowych aplikacji tej technologii jest jej wykorzystanie w celu ochrony i zabezpieczenia dostępu do dziedzictwa kulturowego.

Takim właśnie projektem jest ARCHIV3 - inicjatywa realizowana przez Bank Pekao S.A. we współpracy z Degen House.

Projekt zrodził się z prostego, lecz głębokiego pytania:

Co by było, gdybyśmy mogli raz na zawsze zabezpieczyć nasze narodowe dzieła sztuki, korzystając z najbardziej zaawansowanych technologii?

Polska ma bogate dziedzictwo artystyczne - sam Bank Pekao S.A posiada ponad 1200 dzieł najwybitniejszych polskich twórców - wiele z nich to dzieła unikatowe, nienaruszalne. Niestety, fizyczna forma sztuki jest narażona na szereg zagrożeń: degradację materiałów, wypadki, pożary, a także ograniczony dostęp, zależny od lokalizacji i warunków ekspozycji.

Celem ARCHIV3 było stworzenie cyfrowych kopii zapasowych najważniejszych dzieł sztuki i przechowywanie ich w taki sposób, aby żadna katastrofa ani upływ czasu nie mogły ich usunąć.

W projekcie zastosowano trzywarstwową strategię konserwacji, łączącą:

• Cyfrowe skanowanie w wysokiej rozdzielczości, które pozwala uchwycić każdy najmniejszy szczegół i barwę z najwyższą precyzją.
• Tokenizację na blockchainie, tworząca bezpieczne, weryfikowalne cyfrowe certyfikaty autentyczności i własności dla każdego dzieła.
• System PIQL, stosowany m.in. przez instytucje dziedzictwa narodowego, oferuje niezwykle trwałe przechowywanie danych offline w formacie odpornym na zniszczenie, upływ czasu czy cyberataki.

Choć cyfrowe skany dzieł sztuki w wysokiej rozdzielczości odgrywają kluczową rolę w ich ochronie, przechowywanie ich bezpośrednio na blockchainie nie jest praktyczne. Sieci blockchain nie zostały zaprojektowane do obsługi dużych plików - są zoptymalizowane pod kątem przejrzystości i niezmienności danych, ale nie pod względem pojemności.

W tym miejscu do gry wchodzą zdecentralizowane systemy przechowywania danych, takie jak IPFS (InterPlanetary File System) - umożliwiające rozproszone, odporne na awarie przechowywanie plików poza blockchainem, przy jednoczesnym powiązaniu ich z niezmiennymi rekordami on-chain.

ARCHIV3 nie poprzestał jednak na tym etapie.

Każdy skan został przetransportowany do Arctic World Archive (AWA) - wyjątkowego, wysoce zabezpieczonego repozytorium, położonego głęboko w arktycznej wiecznej zmarzlinie. To fizyczne archiwum zostało zaprojektowane z myślą o przetrwaniu zarówno katastrof naturalnych, jak i cywilizacyjnych - stanowiąc swoisty „sejf dla przyszłych pokoleń”.

„Poprzez projekty takie jak ARCHIV3 chcemy testować te rozwiązania, edukować, ale przede wszystkim wchodząc w obszar Web3 chcemy pokazywać alternatywne formy zarówno działania, jak i myślenia.” - Michał Walęczak, Dyrektor Departamentu Bankowości Prywatnej Banku Pekao S.A.

Jednocześnie, dzięki integracji z blockchainem, każdy, kto ma dostęp do Internetu, może zweryfikować autentyczność cyfrowego dzieła, a często również je obejrzeć. Bank Pekao S.A. uruchomił w tym celu internetową galerię sztuki, w której prezentowane są zdigitalizowane prace, opatrzone metadanymi blockchainowymi, takimi jak numer bloku, znacznik czasu czy adres tokenu.

To nowa forma globalnego dostępu do kultury, komplementarna wobec fizycznego kontaktu z dziełem. Jeśli nie możesz pojechać, by zobaczyć oryginalny obraz, tokenizowana wersja może „przyjść do Ciebie”.

Co istotne, w przypadku ARCHIV3 tokenizacja nie pełni funkcji spekulacyjnej. Token cyfrowy każdego dzieła nie został zaprojektowany jako aktywo inwestycyjne, lecz jako nieprzenaszalny zapis duszy - trwały certyfikat tożsamości i autentyczności danego obiektu, przechowywany w formie odpornej na manipulację i zniszczenie.

Przemyślenia końcowe

Tokenizacja sztuki otwiera przed nami zupełnie nowe możliwości, ale nie oznacza to, że wszystkie wyzwania zostały rozwiązane. Aby w pełni wykorzystać jej potencjał, należy stawić czoła kilku kluczowym kwestiom:  amy prawne własności, percepcja publiczna i zaangażowanie kulturowe, interoperacyjność i standardy.

W Degen House postrzegamy tokenizację sztuki jako coś więcej niż tylko twórczy eksperyment - jest to raczej strategiczne rozwiązanie, które łączy przekazywanie historii, technologii i praw własności w nową i kreatywną gospodarkę.

Tokenizacja nie tylko zmienia sposób, w jaki sztuka jest kupowana i sprzedawana. Zmienia samą mechanikę wartości - redefiniując, czym jest autentyczność, dostępność i wspólnota w XXI wieku.

Jeśli jesteś marką, instytucją lub twórcą gotowym do poprowadzenia tej zmiany - zróbmy to razem.